Maatschappelijk verantwoord inkopen Jeugdwet en Wmo?

6 juli 2021

Inkopen in het sociaal domein vertoont modeverschijnselen en trends net als op andere markten het geval is. In 2006 was het mode om de huishoudelijke zorg in te kopen met het zogenaamde Zeeuws model. Dit model werd gedurende enige jaren ook met veel succes toegepast. Dit model zorgde er vooral voor dat het marktmechanisme werd omzeild in de inkoopprocedure en iedere partij die een overeenkomst met de gemeente wilde kon deze in principe ook vrij eenvoudig aangaan, omdat de onderlinge concurrentie uit de procedure werd gehaald.

Dit model is gebruikt om de “ouderwetse” manier van aanbesteden het EMVI-principe in het sociaal domein te vervangen. Er zijn daarna nog verschillende varianten op gevonden zoals het bestuurlijk aanbestedingsmodel en de populaire open house variant.

Belangrijkste overeenkomst in al deze procedures is het marginaliseren van de onderlinge concurrentie tussen de aanbieders en de marktwerking daarmee te omzeilen. Als een aanbieder maar voldoet aan de minimumeisen zoals gesteld in het inkoopdocument en bereid is om tegen vooraf vastgestelde tarieven te leveren wordt hij leverancier.

Op dit laatste, de tarieven, lopen de modellen steeds vaker mank. Het vooraf vaststellen van de tarieven leidt steeds vaker tot onenigheid tussen betrokken partijen.

EN NU IS ER DAN DE OPLOSSING!? De Wet maatschappelijk verantwoord inkopen Jeugdwet en Wmo,

of TOCH NIET!?

Deze wet moet het mogelijk maken om met nieuwe regels alle problemen rondom inkoop in het sociaal domein op te lossen en de nieuwe modeterm wordt nu maatschappelijk verantwoord inkopen.

Maar: Wat is dan maatschappelijk verantwoord?

Is het maatschappelijk verantwoord om als overheid te bepalen wat iets mag kosten en hoeveel zorg geleverd moet worden? Of is het maatschappelijk verantwoord als een aanbieder zelf mag bepalen hoeveel geld er nodig is om kwalitatieve zorg te kunnen leveren? Of mag een cliënt ook meebepalen wat maatschappelijk verantwoord is?

Wat is nu de precieze definitie van maatschappelijk verantwoord in relatie tot de inkoop van zorg en andere diensten in het kader van het sociaal domein? U vermoedt het waarschijnlijk al die is er namelijk niet. En dat is ook heel begrijpelijk. Zolang algemeen verondersteld wordt dat zorg koopwaar is die je als zodanig definieert en waar concurrentie zorgt voor een goedkoper en kwalitatief beter aanbod komt er nooit een definitie en GEEN oplossing.

Als je maatschappelijk verantwoord gaat googelen in relatie tot inkoop en overheid vind je verschillende definities en op rijksoverheid staat zelf dat je maatschappelijk verantwoord kan insteken op meerdere ambitieniveaus: namelijk basis, significant en ambitieus.

Ik raak dan het spoor bijster. Want wanneer is het dan goed? Als je voldoet aan het basisniveau? Of moet je hogere ambities hebben? Bovendien blijft het vooralsnog nog steeds onduidelijk, omdat we geen algemene definitie van ‘maatschappelijk verantwoord’ hebben geformuleerd, laat staan of dit dan een basale definitie of de ambitieuze definitie is.

Ik denk dat de oplossing een stuk eenvoudiger is. Laten we stoppen met het beschouwen van de zorg als koopwaar. De zorg is geen markt maar een noodzakelijke maatschappelijke kostenpost en de kosten ervan zijn daarmee dus een gezamenlijke maatschappelijke verantwoordelijkheid. Met andere woorden: terugdraaien van de marktwerking in de zorg is volgens mij het enige wat maatschappelijk verantwoord is.

Zolang dit nog niet het geval is vraag ik u allemaal een bijdrage te leveren om een algemeen gedragen en heldere definitie van maatschappelijk verantwoord inkopen in het sociaal domein te formuleren. Ik kijk er naar uit!

Hans Scholten
Adviseur Inkoop & contractmanagement

Terug naar overzicht